Tut pishganda... Oybek: - Qishloqlar o‘rtasida futbol turniri tashklil qilindi. Bizni o‘yin soat 8:00 boshlanishi kerak edi, ammo tashkiliy ishlardagi bazi nuqsonlar sabab, 11:00 surulibdi. Havo bulutli salqin bo‘lsada, may oyining odamni holdan toydirib qo‘yadigan dim havosida oynab, ammallab yutib oldik. Hakamning tajribasizligi sabab, bir nechta baxsli vaziyatlar yuzaga keldi. Himoyada ishonchi o‘ynagan bo‘lsamda, asablarimni jilovlab olishga rosa qiynaldim. Bu zo‘riqish o‘yindan keyin ham davom etib, hakam bilan tortishib qoldim. Murabbiyim: izzat, hurmatni saqlashim kerakligini aytib, dashnom bergach, keyingi bosqich o‘yini 19:00 boshlanguncha dam olib kelishimni tavsiya qildi. Tushdan so‘ng, boshqa ko‘ngillilar chiqmagach, yolg‘iz o‘zim mashinaga o‘tirdim... Uyga qaytar ekanman, allaqanday ko‘ngil ihtiyori bilan, qishloqqa eski yo‘ldan kirib borishga qaror qildim. Biroz naridan, yangi asfalt yo‘l yotqizilgach, tosh yo‘ldan odam oyog‘i uzilib qoldi. Bu yo‘l tekkiz emas, har qadamda o‘ydim chuqurlar, lekin o‘ziga hos fayzi bordek... E-h-ee bu yo‘llarda mening bolaligim o‘tgan, do‘stlarim bilan maktabga shu yo‘ldan yurganmiz, velosaped poygalar qildanmiz, yo‘l chetidagi o‘rik darahlaridan dovchalar terganmiz, lablarimiz gezarib, barmoqlarimiz qorayib, oppoq ko‘ylaklarni rasvosini chiqaraib tutxo‘rlik qilganimizchi! Negadir bolaligimni eslab bir tutxo‘rlik qilgim keldi. Lekin bir hafta avvalham yo‘lning ikki yoqasini, yamyashil bargali bilan bezab turgan manzaradan, kallaklangan tut daraxlari qolibdi. Pillaqurti boquvchilar kesib ketishibdi. Hafsalam pir bo‘lib ketaverdim, qishloqqa yaqin qolganda ko‘rdimki, qishloq biqinidagi, ro‘j ekilgan keng dalaning o‘rtasini ajratib turgan, yakka qator tutzor hali kesib olinmabdi. Mashinada kirib bo‘lmasdi, piyoda esa biroz yo‘ldan nariroq, ammo bolalikdagi tamni yana tuyushga bo‘lgan ishtiyoqim meni o‘sha yerga yetakladi. Mashinadagi bakalashkani bo‘g‘zini qirqib, biroz terib olish uchun tutqator oraladim. Voh-voh, rosa qiyg‘oz pishibdi o‘ziyam! Quyoshdan mo‘lroq bahra oladigan tomonidan yurib, navdalarni qayirgancha; qora, oppoq, qaymoqrang, qirmizi-sapsar rang olgan sarhil mevalardan avaylab uzib, lablarimda iz qoldirmasligi uchun ehtiyokorlik bilan chaynagacha, noyob mazzali tamdan lazzat olardim. Shu qatori eng saralaridan terib idishimga yeg‘ib borardim. Ishtiyoqda unisidan cho‘qilab, bunisidan cho‘qilab tutzorni yarmidan o‘tib qolibman. Idishim ham, nafsim ham to‘lay deb qolgandi. Bir mahal, biroz nardida tut darahti ustida kimdur borligini ko‘rib qoldim. Hayron bo‘lib qaradim, allaqanday qiz tut teryabdi. Qizlar ham tutxo‘rlikka kelibdi shekali deb o‘ylab, qatorni u-bu tomoniga o‘tib qaradim. Boshqa hechkim yo‘q. Ta'jubim oshib, ovozsiz o‘sha tomonga yurdim. E-ha, bu Hoshim akani qizi Nafisa-ku! Biroz yaqin borgach, tomoq qirib qo‘ydimda, unga be'etiboe navda egib tut terishda davom etdim. Menga qarab-qarab qo‘yganini sezib gap tashlagan bo‘ldim: - Nima qilyabsab? - Ko‘rmayabsizmi? - dedi, ensasi qotgani yashirib o‘tirmay, labini qiyshaytrib qo‘yarkan. Ajab bu qilig‘ini yoshligidayam qilardi, yoshi katta bo‘lsayan yarashib tushganini ko‘rib zavqim oshdi. - Ko‘ryabman... - kulib qo‘ydim. Shu orada ikkimiz ham o‘z ishlarimiz bilan mashg‘ul bo‘ldik. Meni idishim deyarli to‘lgan bo‘lsada ketishga shoshmadim, bu qadirdonga eski adovatim qo‘zg‘ab qoldi. Aytadigan achchiq gaplar shodasini tizgancha fursat kutardim. Ayni damda u be'parvo holatda, yarimlab qolgan shaffof idishini olgancha, bir tut daraxti ustidan ikkinchisi tomon o‘ta boshlagandi. Avvaligisidan ko‘ra bunisining navdalari qalin, mevalaryam ko‘proq, biroq daraxt tanasi ingichka va novcharoq ekan. Shu boyisdan, uning harakatiga mos ravishda daraxtni yuqori qismi qimirlay boshladi. U hadiksirab navdalarni ushlab, biroz cho‘nqaydi. Shu top, qalin barglar ko‘ylagining orqa etaglarini tutib qoldiyu, bir fursat lozimining bog‘ichlaricha ko‘rinib ketdi. Jussasiga mos buksalari, taranglashgan lozim matolari ostida shaklini nanoyish qildi. Buni o‘ziham fahimlab, tezda to‘g‘irlanib olimoqchi bo‘ldi, biroq haraktlari aks tasir qilib daraxt silkinib mevalar to‘kildi. Yoqasini sal ochib ko‘kraklari orasiga qaradi. Yuzidagi ijirg‘anishga o‘xshash ifoda va ko‘ylagini silkib qo‘yganidan malumki, ichiga meva donalari tushib qolibdi. Nigohimni sezidi, noqulay holatidan uyalib menga qarab-qarab o‘zini birmuncha tartibga solib oldi. ''Ha, befarosat!'' Tepadan qaraganda, o‘zini risoladagidek ko‘rayotgandir, ammo pasdan qaragan kishiga... Uning bolalarcha harakatlariga kulib qo‘ygan bo‘lsanmda, shahvatni qo‘zg‘ovchi holati ko‘zdan qochmagandi. Yaqin kelib u terayotgan daraxtni navdalarini egib, unga yana gap qotdim: - Meni tanimadingmi? Ayni damda, ko‘zlarim uning etagi ostidagi tarang sonlarida, bilinar bilinmas ko‘zga tashlanayotgan kindiklarida, lozimining ovi orasida hosil bo‘lgan ichkiyimi bo‘rtmarida edi. - Tanidim, - shodon jilmaydi, - Ozoda opami sevgilisi, Oybek akasiz! - Iyaaa... Tentak... Og‘zinga qarab gapir! - Aaa, men nima dedim? - O‘sha opang erga tegib, bolalik bo‘lib ketganuuu! Qanaqasiga uni sevgilisi bo‘laman, ahmoq! - Voy, nega haqorat qilasiz... - qovog‘larini soldi, - Bir paytlar yaxshi ko‘rishardilada, shunga... shunga... aytovdim! Bir nimalar yodiga tushdimi, birdan so‘zida tutuldi. Meniyam eski yaralarim tirnaldi. Boya yuqorida bu qizni qadrdon, ayni paytda adovatim bor deb edim. Hayron bo‘lmay tarixini eshiting: Adashmasam besh yillar avval o‘shanda 23 yoshlarda edim. Ozoda esa endigina maktabni tamomlagan paytlar. Yoqtrib qolib, dil izhori qildim. Ko‘ngli bor ekan ro‘yhushlik bildirdi. Shirin damlar boshlandi. Har kuni yo‘l poylash, to‘g‘ri kelganda ko‘z urushtirib o‘tish, to‘y oqshomlariga borib diydor ko‘rishish. To‘qnash kelganda salomlashib, qo‘lchasidan siqib qo‘yish ham meni qanchalik hushnut etardiya! Qanchalar baxtiyor edim... Baxtga qarshi u telifon ishlatmas, zamonaviy davrda birgina aloqa vositasi maktub yozish bo‘lsaya! Yana yetqazish muammosichi! Jonimga o‘n ikki yoshlardagi maktab o‘quvchisi bo‘lgab qiz oro kirgan edi. Oylasida yolg‘iz qiz bo‘lganigami, haligacha bolalarcha erkalanib so‘zlashlari ketmagan qiz... Ajib jussasida, o‘sprinlik shakl shamoyili sezilib, judayam yoqimtoy qizga aylana boshlagan patylari ekan. Aniq esimda, qay holatda to‘qnash kelganim va maktubimni qo‘shnisi Ozoda opasiga eltib berishini iltimos qilganim. Aql hushi joyida bo‘lgan qiz, allaqanday sirdosh, hayrihohlik bilan yashirib maktubni olib, tezga ishga kirishib ketgandi. Birmuncha vaqtdan so‘ng javob maktubni olib kelganda, bu qizni shunaqangi yaxshi ko‘rib qolgandim. Oddiy telefon olib, elektron xabarlar almashishga imkonimiz bo‘laturib, bobo, momolarimiz qilgan aloqa vositsidan foydalanish... Buning zavqaini ifoda etishga lo‘gatimdan so‘z topolmayman. Ozoda ikkimiz, bir necha o‘nlab maktublar almashar, sevgimizdam masrur edik. Lekin ohir, bir necha oylik, yozishmarni oqibati bizni noqulay ahvolga soldi. O‘rtada turguvchi omonatgo‘yimiz bizni g‘aflatda qoldirib, avvaliga maktublarimizni o‘qib yurgan bo‘lsa, keyincha boshqa xonimchalarni qo‘lidan o‘tib biz baxtiqarolarga yetib keladigan bo‘lgan ekan. Shundoq qilib ishqimiz qishloqda doston bo‘layozdi. Zamon shaddat bilan o‘tayotgan bo‘lsada, kichkina qishlog‘imizda qiz-juvonlar shani qattiq tutilar edi. Ozoda sho‘rlik sal qolsa, hech sababsiz badnom bo‘layozdi. Dod deb alamin zahrini menga to‘kdi. O‘qimoqchi, kelajakda o‘qtuvchi bo‘lmoqchi, hech bir iz qoldirmay erta turmusha chiqib ketayotgan qizlardan bo‘lnoqchi emasdi. Ne qarolikki, orzusi usholmadi. O‘n sakkiz yoshli sevgilim o‘sha yili uzoq qarindoshidan kelgan sivchilarga rozilik berib turmushga chiqib bo‘xtonlardan qutuldi. Meni esa omadim chopib institutga kirib bir necha yil qishloqdan uzoqlashib qoldim... Qiziq bir narsa meni hanuz o‘ylatadi, o‘shanda Ozoda qattiq qarg‘aganmi, bu qizni taqdiri ham birmuncha o‘xshash kechdi. Avvaiga qishloqda sharmandali, gaplar tarqadi so‘ng erta turmush... Tepasida turmaganman tuxmat bo‘lib qolmasin, biroq ship-shigan gaplarni eshitganlarim bor. Nafisa yoshroq paytlari ammasini kichik o‘g‘liga atab qo‘ygan ekanlar. Yoshlar orasidagi farq hech qancha emas, ikkovi ham ko‘rimli ayni yetilib borayotgan davri emasmi, er-xotinday o‘ynashib qo‘yibdi. Yanayam bilmadim asli qanday, lekin fakt shuki erta kuzda shoshilinch to‘y qilishganda qiz 17 to‘lmagan, yigit 18 yoshda edilar. ''Judayam nash-mashali to‘y...'' Oradan yarim yil o‘tgan bo‘lsayam, hamon e'tirozlar, nomurosa gaplar shu oyla atrofida aylanadi. Avvaliga chillasi chiqgunicha kelin kuyovnikida o‘tirishdi, so‘ng bola ichkiyov bo‘lib tog‘asini uyiga ko‘chib kelishdi. Kiyov bolayam dordan qochkanlar hilidan ekanmi, yashash turishda bir maqsad yo‘q, eski matizni minib ko‘cha daydigan... Bir qarasa o‘yin xonalarda yana bir qara tik-tokda video qilgan... Qizgina esa o‘z uyida ham qiz ham kelin, ota onalar topganiga yayrab yashamoqda. Ehh mazza, mazza beyuzlarga mazza!!! Uzoq cho‘zilgan jimlikni tut daraxtiga qistrib qo‘yilgan telifon ovozi buzdi. U birdan taraddudlanib qoldi, biroq daraxt ustidan tushib olish oson ekanmi! - Olib beraymi? - dedim. - Ha, malol kelmasa... - mamnun jilmaydi, - Rahmat... Telifonni uzatar ekanman, ekrandagi yozuvga ko‘zim tushdi. "Zahro'' Aftidan dugonasi. Suhbatlariyam qalin dugonalarga hos, kinoya-piching bilan boshlab, achchiq kesatiqlar bilan tugadi. So‘ng selfi kadirlar oldimiye. Bir nimalar yozdimiye. - Anovi tarmoqlarda eringni o‘xshamagan vaynlari aylanib yuradi... Senam bir go‘rmisan deyman? Gapimga parvoham qilmay, yelka uchirib qo‘ydida, telifonni lippasiga qistrib zavq bilan tut yeya boshladi. Uning ishtaxa bilan yeyishini ko‘rib qitmirligim tutdi. - Qoyil ishtaxang zo‘rku! Nima tutga boshqorong‘u bo‘lganmisan? - Aaaa! - dedi, so‘z ma'nosini anglamaganday ko‘zi jovdirab. - Qorinda bolacha bormi, deyman?! Uyalib duv qiardiyu ''Yo‘q!" deganday bosh chayqab yuzini boshqa tomonga burdi. O‘rnida boshqa qiz bo‘lganda ikki dunyo bunday munosabatda bo‘lmasdim, ammo bu salomniyam ravo ko‘rmagan hayosizga hayo qilishni joyiz ko‘rmadim. Yana o‘tmishdagi hoyinligi uchunam, ruhan ezib bir humoradan chiqib olishim kerakda. - Ha, senlar go‘r bo‘larmiding, qanaqa er-xotinliging xalqqa malunku! So‘zimni tasirini yanayam oshirish uchun, ovoz chiqarib kulib qo‘ydim. U esa titrab, ovozi bo‘g‘ilib terz javob qaytardi: - Siz... Siz nimaga men bilan bundan gaplashyapsiz? - lippasidagi telifon, sirg‘alib o‘t-o‘lanlar orasiga tushib ketti, u esa buni sezmadi ham, - Kimsiz o‘zi siz? Nimaga meni hayotimga aralashyabsiz? - Bir paytlar senan aralashganding-ku! - Aaaa... Qachon? Qachon? Hizmatga tuhmatmi! Ovozini balantlabib, qo‘rqoq oldin mush ko‘tarar qabilada, jirrilab ketdi. - Ochir ovozini zirapcha! Hozir onang... - negadir beihtiyor so‘lib yubordim, - O‘shanda har ikkimizdan, hizmatinga mukofoni olardingku, kasofat... Nega hiyonat qilib maktublarimizni yashrincha o‘qiding, qo‘shni holalaringa berding? Aybi borligini tushunib tursada, yoshiga hos o‘jarlik bilan, bir lahza g‘azabli boqib turdida: - Ajab qilibman! - dedi. ''Ajab qilibman!'' bu so‘zni zalvori shunaqa og‘ir keldiki! Miyamga bir nima urulgandek bo‘ldi. Oniy lahzadagi g‘azab meni, u o‘tirgan daraxt navdasini ushlab siltab tortishga undadi. Ko‘zimga navdalarni mahkam ushlagancha "Oyijon...Oyijon!'' deb yig‘layotgan masum qiyofali qiz ko‘ringach shashtim tushdi. Be'ihtiyor yerga cho‘kka tushdin. Asta g‘azabim so‘ndi, o‘ylay boshladim. "Nimalar qilyabman, o‘n yosh kichik kelinchakka nega jahil qilyabman. Yomonlik qilgandir, lekin o‘shanda yosh bo‘lganku! Fitratida bor muhabbat, boshqa juflik hislarini bilishga qiziqish uyg‘otib, maktublarimizni o‘qishga undagandir. Baliki o‘zi istamay boshqalar qo‘liga tushgandir! Harqalay o‘shanda sababini gaplashib ko‘rmaganmizku!'' Negadur avvalari bunday teran o‘ylab ko‘rmagan ekanman.Boshimni ko‘tarib unga qaradim. Qo‘rqib ketgan ko‘zlari, to‘la yosh, hiq-hiq yig‘lardi. ''Men faqat gapirmoqchi edim, bunday g‘azab bilan qo‘rqitishni mqasad qilmagandim-ku!''' - Kachir... Uning g‘azabli ko‘zlariga nishon bo‘ldimu, dosh berolmay orqa qilib o‘tirib oldim. Bir necha daqiqa o‘yga toldim, o‘sha damlarni esladim. O‘shana bu qizcha shunaqangi yoqimtoy, maktublarimizni yetqazganda ko‘zlari sirdosh, hayriho, nigohda boqib turardi. Nahot o‘sha ko‘zlar endi g‘azab bilan boqsa-ya? Dilimdan oqib chiqayotgan so‘zlar, be'ihtiyor tilinga ko‘chdi. - Biz uchun qanchalik aziz eding. Balki ishonmassan, seni shunaqa yaxshi ko‘rardim. Biror nina so‘rasang, ishon hech orinmay olib berishga tayyor turardim. Agar bir tasoduf tufayli Ozoda bilan ikki daqiqa gaplashib qolsak, bir daqiqasi albatta ajoyib singilchamiz sen haqingda bo‘lardi. Biz uchun muhabbatimiz elchisi eding. Opang qayta-qayta "Pulizi ayamay meni qiyomatli singilchamni, rozi qilib qo‘ying!'' der edi... Ehh qaniyda o‘shanda ishonchimizga hiyonat qilmaganigda edi, - birdam tin oldim, o‘rnimdan turib ketishga chog‘landim, - Ozoda achchiq ko‘z yosh to‘kib, shaniga bo‘layotgan bo‘xtonlarga chidolmay titrab turishi sira yodimdan o‘chmaydi. Sen o‘sha istirobni o‘ndan birini bo‘lsada his qilib ko‘rgin degandim. Fursatdan foydalanib qalbingga ozor bergim keldi... Lazzat olmadim, aksincha pas ketganimdan afsusdaman... Uzur... Qo‘limdagi idishni qayerga tushganini qidirib atrofga alanglar ekanman uning, mungli ovozini eshitdim: - Oybek aka, kechiring! Unga qarab, ayibdorlik hissi cho‘ktirib qo‘yganini, ayni damda ko‘zkardagi ajib iliqlikni payqadim. - Mayli qo‘y... - jilmayib qo‘l siltadim, - Aslida bu taqdir! Kel shu yerdagi gaplar shu yerda qolsin, bir birimizdan hafa bo‘lib yurmaylik ho‘p! - Ho‘p... U taraddudlandiyu, yerda sochilib yotgan idishini ko‘rib, sevimli o‘yinchog‘ini suvga oqizib yuborgan qizchaday hursunib qo‘ydi. - Qo‘y hafa bo‘lma, - tezda idishini olib, qo‘limdan tushib ruj poyalariga tiralib qolgan idishimdagi mevalarni uning idishiga solib to‘latdim va bir chekkaga qo‘ydim, - Ana hammasi joyida... - Rahmat... Pastga tushushga taraddudlanar, oyoq uzatar, biroq tirab tushushga arzurli butoq topolmasdi. Bu kulguli ahvoliga, o‘ziyam jilmayb qo‘yardi. - Yordam kerkmi? - O‘zim... - Eh, judayam tannoz bo‘lib o‘sibsanku! - Aaa! - Hayronman shu siyohingga, buyerda nima qilyabsan? Boyagi savolimni takroran aytganimdan o‘shanday tajublangan bo‘lsada, birmuncha quvnoq kulib javob qaytardi: - Tut tergani kelovdim... Nega hayron bo‘lasiz? - Sen majnun yoki o‘g‘ilbola emassanki bu tabiy ko‘rinsa! Bir necha oylik kelinchak, yana hilvat yerda yolg‘iz o‘zing! Ho‘sh, nega hayron bo‘lmasligim kerak? - Eey... - harakatdan to‘xtab, yana joylashib oldi, - anovi Zahro bilan kelayotgandik. Yo‘lda gap talashib tortishib qolsak bo‘ladimi, arazlab buvisini uyiga kirib ketvordi, menam "eee boree" dedimda o‘zim kelaverdim... Ahir avvaliyam kelardik-ku! Huu, o‘rimdan so‘ng bu yerda mol, qo‘y boqardik... Aaa, qolaversa qishloq yaqin bir baqirsam eshitilsa! Qanday haf bo‘lishi mumkun?! Atrofga qaradim, haqiqatda qishloq yaqin qattiq aksa ursa eshitliadi. Ammo rosa darahtlar gurkuragan fasl, yer chetidagi teraklar qalinlashgan, ro‘j poyasi balant o‘sgan, quyuq tut barglari. Haqiqat shu; tabiyat biz turgan yerni odamlar nigihidan shunaqangi ihotalab olgandiki, o‘n qadan naridagi odam bizni payqashi dargumon. - Qara, - qo‘lim bian ishora qilib, yuqoridagi mulohazalarimni, misollari bilan ko‘rsatdim, - Tentak qiz, hafsizman deb buncha ishonib qolma, o‘rim boshlansa odam ko‘p bo‘lar, ammo hozir yerga, ro‘jga ishlov beradigan vaqt emas, bu yerda hechkim bo‘lmaydi... - hayolimga bir qitmir o‘y keldi, - Ha, agar kimdir bo‘ldiham deylik!... Seni buyerdaligini bilmagan holatda tut yegani keldim... O‘n besh daqiqadan beri yolg‘izmiz-a? - so‘zim ma'nosini anglashu uchun, biroz to‘xtaldin, - Aytginchi biror falokatli holatni yuzaga kelishi uchun yetarlicha fursat emasmi? - Ha... Lekin unday bo‘lmaydiku! Siz yomonlik qilmaysiz... - Albatta... Bordiyu hozir meni o‘rnimga boshqasi kelib qolgandachi! Aytaylik fermermi, o‘g‘llaridan biri, traktrchi, ishchisi, suvchisi kim bo‘sayanda... Tasavur qil kayfi bor yoki hirsi kuchli. Uyat bo‘lsayam aytaman, senam har qanday erkakni vasvasaga solib qo‘yadigan darajada hushro‘y qizsan... Ochiqcha etirofimdan, esankrab bir on ko‘zi jovdirab qoldi. Men ko‘pam etibor bermay so‘zimda davom etdim: - Ha, baqirib kimnidir chaqirarsan, ular eshitmasachi? Eshitdiham deylik yetib kelgunicha jazavadagi erkakni qo‘lidan talofatsiz chiqa olasanmi? Chiqdingam deylik, yordamga kelgan kimsa bu sharmandali xolatni o‘lgunicha sir saqlab shaninga dog‘ tushurmasligiga kafolat bo‘ladimi? Ho‘sh o‘zini, shanini qanday himoya qilasan? Savolim uni qizartirdi, uyaldi bir muddat skutdan so‘ng allaqanday quvlik bilan javob qaytarmoqchi bo‘ldi: - Manabu qurolni ko‘ryabsizmi? - sadafday terilgan tishlarini ko‘rsatdi, - Kimni bo‘lsayam bir parcha etini yulib olishga yaraydi. Etidan ayrilgan, harkinmi qanday istagi bo‘lsayam so‘nadi, bildizmi... Kulib, quvlik bilan gapirishga urungan bo‘lsada. Qiyofasida boshqacha ifoda zohir edi. - Sodda bo‘lma! Hirs, har qanaqa erkakka ayiqni kuchini beradi. Nahotki quturgan erkak seni nozik jussangni jilovlab og‘zini berkitib, osongina ishini bajarib ketishini tushunmasang? U jimgina termulib qoldi, ko‘zlari mendayu lekin hayoli emas. Ajab, ichidagi bir g‘alayon, istirob avval lablarini titratdi, so‘ng kipriklarini pir-piratdi. Mijjasida yosh halqalandi, ovozi mungli bo‘g‘ilib shivirladi: - Bilaman... ''U biladi!" Uning shu birgina so‘zida, qismatidan darak olam-olam ma'no, ovoz ohangida hechkimga aytomagan otashin dardning taftini his qildim va hammasi tushundim. - Eringmi? Javob o‘rnida asta bosh qimirlatib qo‘ydi. Hayot qizig‘a, bazida o‘zingni oqlash uchun milyon so‘z ayt birovni ishontira olmaysan. Bazan esa yurakdan aytilgan bir so‘z va bir imo, kifo qiladi. - Bo‘ldi, tushginda uyinga jo‘na. Seni ketqazib menan hotirjam uyimga qaytay, - uni chalg‘itib gapni kulguga burdi, - lekin musichadek yaxshi joylashib o‘tiribsan, qolgin kelsa tushmey qo‘yaqol... - Juda odamni ustidan kulakansiza? - Hafa bo‘ldingmi shunga! Yo senam izzatalabmisan? - Yoq nega... Yaqin olib gapirakansiz! - Yaxshi ko‘rganlarim bilan shunaqa momila qilaman! U g‘amgin jilmaydi. Ayni damda tut daraxtidan tushishga urunar biroq, oyoq qo‘yadigin joy topolmas, yonidagi daraxtga qaytib o‘tishni eplolmasdi. - Shashting pastku! - qaltirayotgan oyoqlariga qarab kuldim, - Iyaaa! Oyog‘ing nega qaltrayababdi? - Boya qo‘rqitib yubordizda! - Daraxni silkitganimdami yoki yovuz erkaklar haqida gapirganimdami? - Har, ikkalasiyam... - Yo tovba... Yaxshiyam chiyabo‘ri haqida gapirmadim! - Voooy, - birdan hushyor tortdi, - bu yerda chiyabo‘ri bormi? - Bir, ikki yildan beri ko‘payib qoldiku... Kechasi ovozini eshitmisanmi? - Haa... Eshitganman! Yuzida qo‘rquv ifodasi zohir bo‘ldi. Bu meni yanada jo‘shtrib yubordi. Bo‘rilar haqida bir nechta voqealarni aytib biroz cho‘chitib qo‘ydim. - Shunaqa gaplar... Ha, qo‘rqsang chiyabo‘ridan qo‘rq. Ammo boyagi erkaklar haqidagi fikrlarim biroz bo‘rtib ketdi. O‘shanday voqealar yot ellarda bo‘ladi, bizni odamlar u darajada razillashib ketmagan harqalay! - Yo‘q siz to‘g‘ri aytdiz, - u yana titrab, boshini ekkancha pasroq ovozda so‘zladi, - Men o‘shandayi bilan yashayabman... Bu sarob bo‘lgan umidlar, qizlik orzu hayollarining toptalgan chizgisi. Ozodam sho‘rlikning ko‘zgudai aksidek.Yuziga qarab rahmim keladi. Uni yupatgim, eri haqida iliq so‘zlar aytgim keldi. Bir ikki bor gaplashgan, ko‘cha kuyda qo‘l berib ko‘rishgan edim. Hali yoshligin, husn tarovatdayam bir-biriga moslini, albatta baxtli bo‘lishini aytdim. Qo‘shib chatib maqtagan bo‘ldim. - Bas qiling... Bas... - maqtovim uni battar ranjitdi, titratdi g‘azablandi, - Yo‘q fazilatlarni yopishtrmen. Yonimdagi odamni kimligini juda yaxshi bilaman... Iltimos menga boshqa u haqida gapirmen... Har oylani o‘z siri bor. Tashqaridan risoladagidek ko‘rinsada, ichkarida boshqa olam. Yosh bo‘lsalarda o‘zlariga yarasha muammolari bor ekanda! - Ha, mali ko‘nglingni cho‘ktirma. - kuldim, - Senchi g‘amgin bo‘lsen shashting so‘nib tormizlanib qolarkansan. Tushishinga yordam beraymi yoki bir latifa aytib kuldiraymi? - Yo‘q, o‘zim tushaman... - yana g‘smvin jilmaydi, - latifa aytaqolin... Uning yana joylashib olganini ko‘rib, sevishganlar haqida ikkita latifa aytdim, biroz kulishib oldik. Oramizdagi munosabatlar yuqori bosqichga ko‘tarila boshladi. Borgan sayin uning dadil boqishlari ko‘paydi, iliqligi ortib qoldi, ovozi mayinlashib birmuncha maftun etuvchi to‘n hosil qildi. Aytish maqtanchog‘lik bo‘laru, ammo aytaman bu tanish hislarni Ozodada va institutda o‘qib yurganimda menga yoqishni istagan bazi qizlarda ko‘rganman. Albatta bu yoqimli, ammo o‘zimga moyil qilib uni yo‘ldan ozdrayotganimdan ko‘nglim g‘ashlandi. - Kel senga o‘zim yordam beraman! Daraxt tagiga borib, qo‘limni ko‘tardim. U qo‘zg‘oldiyu, na e'tiroz birdirishini na yordamimni qabul qilishni bilmay taraddudlanib qoldi. Meni yana hayol olibqochdi. Poytaxt manzarasi, havosi boshqacha bo‘larkan. Birmuncha ochiq kiyinib, yoqtirishga urungan qizlar qiyofasi, yoqishga urungan ayollar ifori. Istaysanmi yo‘qmi yevro taqliq jamiyat, hayoni sidirib qalbingni zirhlab olarkan. Birinchi muhabbatning pokiza, beguborligini toptab, Ozodadan keyin ko‘ngilda bir necha muhabbat mehmon bo‘ldi. Birini ko‘ngli, seni teginishinga moyil bo‘lib o‘ynashishni hush ko‘rsa, boshqasi ochig‘ligiga dalil keltrib to‘shagida o‘zgacha olan lazzatini tuhfa qildi. Shu... Shu, o‘zim bilmamagan holda, beg‘ubor yigit qalbini, ayollarga bo‘lgan ishonchni lazzat botqoqlarida loyga bulg‘ab qo‘yibman. Nafsim, qalbimni asir qila boshadi bir lahzaga muhabbatga taslim bo‘lib, yuqoridan qarab turgan go‘zalga, pasda turib g‘olibona hirs bilab razm soldim. Kichik jussali, hipcha bel, qora sochlari uzun, yuzlaridan bolalik nuqsi ketmagan yoqimtoy. Barmoqchasidagi uzugi, quloqchasidagi sirg‘alari, boshiga o‘rab olgan to‘rt enligina shoyi rumoli, egnidagi mayda gulli shitanpil ko‘ylak lozimi. Ajib yosh kelinchak latofati, qiyg‘oz namoyan unda... Jimgina termulib asta qo‘limdan tutdi. Bir qo‘limni qo‘ltigi orasiga qo‘ydimu ilkis o‘zimga tortdim. U "voy'' deya shoshib bo‘ynimga yopishdi. Epchillik bilan avval sonidan, asta sirg‘antrib belidan quchdim. Qo‘llari bo‘ynimda, ko‘kragi ko‘ksimga yopishgan. Oyog‘ini yerga teqazmay bir muddat ushlagancha yuziga termuldim. Yuzi lov-lov qizargan, ko‘zlarida ajib sarosima, lablari jilmayishga moyil holatda pichirlaydi: - Tushuring... - Yo‘q... "Yo‘q'' degan bo‘lsamda, lekin uni asta pastga tushirdim. Qo‘llarimiz bo‘shashdi, biroq u o‘zini nari olmagach, irodam qattiqlashdi. Allaqachon paslay boshlagan qo‘llarim asta, siypalanib yelkalarga so‘ng nozik bo‘yinchalarga ko‘tarildi. Bir on erkalab, sochlarini o‘ynadim, yanoqlarini siladim. Ana shunda ko‘zlarida yongan ehtiros meni qalbimda allaqachon boshlagan isyonga rag‘bat bag‘ishladi. Biroz egilib labiga lab bosdim, yanoqlaridan, bo‘ynidan qayta-qayta ehtros bilan o‘pdim. Ayol iforidan qonib-qoni hidladim. - Qo‘ying... Etirozi qarshiliksiz tilidan uchsada. Salgini tortib qo‘yishimga moyil o‘laroq, quchogimga kirib cho‘kkaladi. Ruj poyalar bizning tanalarimizni yutib yubordi. Sho‘rtigimdan bo‘rtib qolgan davogar azoga, ko‘ndalang o‘tqazib olib labim bilan lablarni, qo‘llarin bilan nozik azolarni erkalab o‘ynataverdim. O‘sha o‘ynashishni hush ko‘rguvchi muhabbatim aytgandi;"jonim bilsez, jonvorlarday tappa bosib to‘g‘ri aloqa qilgandan ko‘ra, biroz ehtrosli o‘ynashib, ming chandon ko‘proq ayolligimni his etib lazzat olaman!'' Yosh bo‘lsada, shum edi balo edi. Aytganlari chin ekan ko‘rdim mana quchog‘imda qanday masrur, ko‘zlarini yumgancha ehtroslar og‘ushida to‘lg‘onmoqda... ''Ovoz... O‘sha ovoz... Lanati telefon ovozi!'' Bizdan ikki quloch nardia, patala o‘sgan ajriqlar orasida yotgan telifondan musiqa yangrardi. Ikkimiz ham hushyor tortdik. Yuqoridaligida telefonini lippasiga qistrib olgani yodiga tushdimi, u be'ihtiyot bir qo‘li bilan qorin qismini siypalardi. So‘ng emaklab, uzaldiyu telifonni oldi. Bir telefonga bir atrofga qarab, qulog‘iga tutdi: - "Alooo!... Hmmm... Zz-z-ahrooo!!!" Qorachiqlar menga qadalgan, bir qo‘li bilan ajriqni asta-asta yuladi. Hayjonini bosishga zo‘r berib urunayotgani nafasini tiyishidan malum, ammo hamon ko‘kraklari ko‘tarib tushadi. Cho‘zib-cho‘zib javob qaytaradi: - ''Ha... Ha... Ha... Mayli... Ha... Hoop...'' Dugonasi edi bildim, biroq nima haqida gaplashdi tushunmadim. Balki bu hayajonda o‘zi ham anglamay, shunchaki refleks orqali javob qaytargandur. Ayni dam bu haqida o‘ylashga hohishim yo‘q, meni boshlab qo‘ygan ishimizning davom etish-etmasligi ko‘proq qiziqtrardi. Be'mavrud bo‘lgan qo‘ng‘iroq, ehtrosini sovutib qo‘ymadimikin degan havotirda unga qattiq termular va hayolan quchog‘imga kelishini buyurardim. U tizzalab o‘tirib olgan, bir qo‘lida oyog‘idan tushib qolgan shippagini gulini o‘ynaydi, bir qo‘li yerga qo‘ygan telifon g‘ilofini trnaydi. Shu kuyi menga termulgancha o‘tirib qo‘li.Ajab ayni hayolimni o‘qiyotgandek, so‘zsiz bosh chayqab "Yo‘q!'' ishorasini qiladi. ''Yo‘q... Yo‘q!" Bora-bora bu e'tirozi harakatiga ko‘chdi. Avval u-yog‘-bu yog‘ini tartibga soldi, so‘ng shippaklarini oyog‘iga ilda va nihoyat o‘rnidan turdi. - Shoshma... - tezgina uzalib qo‘lidan tutdim, - Arosatda qoldrib ketma! Zo‘rlik ishlatish, qo‘pollik qilishdan o‘zimni tiydim. Shunchaki ko‘nsa quchay, ko‘nmasa ketaversin degan hayolda edim. Ammo ich-ichimdan uni hohlab iltijoli boqib poyida bir tizamga tayanib o‘tiraverdim. Ayni lahzada tutib olgan barmoqlariga asta lab teqqazib, kaftini yuzinga bosdim. Sal o‘sib qolgan soqolim kaftini qitiqladimi yo ko‘nglida boshqa ishtiyoq uyg‘ondimi harqalay lablari yoyilib jilmaydi. Erkalagisi keldi chog‘i, avval yuzimni siladi, so‘ng, o‘sgan qain sochlarim orasiga barmoqlarini suqdi. Doyimiy parvarishim sabab, uydagilarni ''olifta'' degan malomatiga duchor qilaydigan sochlarimni mayinligi qo‘llariga yoqdi chog‘i, biroz o‘ynoqladi. Barmoqlar asta sirg‘alib bo‘ynimga ilindi. Hech kutmagan bir holatda engashdiyu, tajribasiz bir alfozda labimdan o‘pdi... Yana u quchog‘imda. Endi dadilligim yanada oshdi, birmuncha chuqurlashib ketdim. Quchoqlab ko‘ylagi orqasidagi zamogini pastga surdim. Istamay ko‘ksimdan itargan bo‘lsada, baribir yelkalarini yalang‘ochlashimga to‘sqinlik qilmadi. Ko‘ylagining yuqori qismi sirg‘alib, ko‘ksidan pastga tushdi. Bejirim bezakli, qaymoqrang ko‘krakbad ilgagidan bo‘shalib, piyoladek kattalikdagi nafis siynalarni namoyish qildi. Yutoqib-yutoqib u siynadan, bu siynadan o‘pdim. Go‘zallik qarshisa yana ojiz qoldim, aqlimni yo‘qotdim ortiq o‘ynashishga toqatim yo‘q. - Yot... Yelkasidan sal turtib qo‘yishim kifoya qildi. Tagimizda toptalib, bizga to‘shak vazifasini bajarayotgan ro‘j poyalari usiga yotdi. Etagini biroz yuqori ko‘tardimu, lozimini tortdim. Albatta tovonlariga tralib, biroz buksasini ko‘tarib marmardek, oppoq sonlarini yang‘ochlashimga o‘ziham ko‘mak berdi. Pastki kiyimlarimni, tepinina-tepina tezlikda tizamdan pastroqqa tushurib qo‘ygach, ko‘krakbandi bilan bir hil tusdagi, nafis bezakli tursukchani biroz chetga surib, og‘irligimni asta ustiga tashladim. Ko‘kraklarni lablarim bilan erkalab-erkalab bir zarba, ikki zarba yo‘lladim... Men ilk yaqinlik qilgan ayol buzulgan, keyingi birga bo‘lgalarim ham faxsh olami vakillari edi. Shundan ongimga joylashib qolgan shekili zarbalarim to‘sqinliksiz kirib ketishi! Har ikki hamlam qarshilikka duch kelgach, boshimni ko‘tarib qaradim. Hayhot! Yoshimizdagi, gavdamizdagi sezilarli farq azolarimizda ham aksini topgan edi. Tuklardan tozalangan, ammo biroz nish urib qolgan teri, oppoqqina, bejirim lablari pushtiga moyil rang olibgandi. Ayol azosining shunchalik nafosatli ko‘rinishi, menda hayrat uyg‘otdi. Yanada ehtros bilan bosh barmogimni yuqori qismiga bosib erkalab, oynay boshladim. Nozik jussaning ahyon-ahyon silkinib, chuqur nafas olib qo‘yishidan zavqim oshib g‘alati o‘y keldi. Parnografik filmlarni talaygina qismida, orqa-oldini adashtrib qo‘yadigan sahnalar mavjud edi. Ko‘ngilda o‘shandaqa ishtiyoq uyg‘ondi. Bir lahza azosiga, bir lahza ko‘zlari suzulib yotgan qiz yuziga qaradim... "Lanati iflos g‘arb... Yo‘q... Hech qachon bunchalik past ketmiman. Ayoldan ayolligacha huzur olaman, ayolga erkakcha lazzat berama!'' So‘ngi lahzadagi fikrimdan o‘zim ham g‘ururlanib ketdim. Oyoqlarni ikki tomon yoyib, shitop bilan jussamni qiz ustiga tashladim. Bu galgi azolar to‘qnashuvida, zarba quvvati bel sohandan yo‘naltirganim uchun, metin jonvor go‘shtli quvur orasiga majbur bosh suqub oldi. Og‘riqdan qoshlari chimirib ketdi, ko‘kragi ko‘tarib tushdi, ko‘zlari kattalashib qisildi, biroq sas chiqarmadi. Lablari qimtigancha, davom eting deganday, ma'noli qarab qoldi. Qo‘llaridan ushladim barmoqlarimiz bir-biri orasiga jipslashdi. Go‘yoki kishanlangan asiradek, qulochini yoyib pastga bosib, lablarnidan o‘pdim ayni lahzada bel tomonga harakat berdim. Boya tarifiki keltrgan azoning, ichki qismi ilik yoqimli edi. Hali elastiklik qobilyatini yo‘qotmagani uchun surbetlarcha ichiga kirib olgan go‘shdor jonvorni qattiq siqib olgandi. Ammo devorlari shilliq parda hosil qilgan quvur ichida, qiyinchiliksiz o‘rmalayotgan jonvor ho‘jayini ongiga lazzat oqimlarini yo‘llashdan charchamasdi. Bazan tezlab, bazan to‘xtab imkon boricha uzoqroq huzur qilish fikrida jonvor shiddatini pasaytrib olardim. Bu hiylagina fursat, o‘pichlar sayliga bohona bo‘lardi. Anchagina masofa bosib har lahzada finishga yaqin qolgani sayin, aqil toyib, hirs oldinga chopib qolardi. Ozorlashdan holi fikirda, asta oldinga orqaga harakatda davom ettirsamda, o‘sha hirslarim peshqadam lahzalarda zarbalarim shiddatli, chuqur-chuqur botib ketardi. Sassiz ihtiyorini topshirgan qizning yuzlarida og‘riq ifodalari zohir bo‘lar, sabot bilan turib bersada, og‘riq kuchayib qolgan lahzada ihtiyorsiz goh ingrab, goh onasini eslab qo‘yardi. Ayniqsa qimirlab, oz-oz orqaga surulib borishi, ahyon-ahyon barmoqlarini, barmoqlarim orasidan chiqarib ololmay azartda musht qilib tugib olardi. Tirnoqlari terimga qattiq botganda, allanechuk huzur tuyar, bundan shiddatim oshardi. Nihoyat uning toqati tugadi, zo‘r berib tipirchilab shivirladi: - Ummm... To‘xtang... Gavdamni ko‘tardim, qo‘llarini bo‘shatdim. U ko‘ksimdan beozorgina itardi, boshini ko‘tarib kindigi pastini siypalab, tarang turgan azonga qarab qo‘ydi. Savolomus nigohlarimiz to‘qnash kelganda esa, koyinibgina shivirladi: - Qattiq, qilyabsiz... - azoyimga tez-tez ko‘z tashlab olib, qoshini chimirdi, - og‘rityabsiz! - Bo‘lmasa, boshqacha holatda tutub ber, - jilmayib sonini asta siladim, - emaklayotgsn qizcha holatida! - Umm... - labini qimtib yana azoyimga qaradi, - keling siz yoting, men o‘zim ustizga chiqaman... "O‘oo! Chakki emasku!'' U bildirgan fikir yoqib, tepaga qarab yotdim. U oyoqlarini ustimdan oshirib, qo‘lini tizzalariga tiragancha teshigiga to‘g‘irlay boshladi. Be ihtiyor kuldim, sababi u huddi garshukka o‘tirayotgan boladay ko‘rinardi. - Shoshma, mana bunday holatda o‘tir... Ozmi ko‘pmi tajribam bor, shuni uchun qulay holatiga joylashtrib qo‘ydim. Yani tizzalarini ikkiyonga tashlab, qo‘llarini ko‘ksimga tiratib qo‘ydim. Endi o‘ziga keragicha kirg‘azib chiqarar, biroq tajribasizligi yaqqol sezilib turardi. Buksasidan ko‘tarib imkon qadar yordamlashardim. ''O‘sha ovoz... Lanati ovoz!'' Bugundan keyin bu ''Samsung'' telefonining ananaviy ovozi men uchun dunyodagi eng yomon musiqa bo‘lib qolishi aniq. - Qo‘yaver parvo qilma! Qo‘limni, uni bilidan o‘tqazib bag‘rimga bosdim va pastdab qimirlab o‘zim harakat qila boshladim. Bargan sayin tezligim ortar, uning ingrab-ingrab qo‘yishiga beparvo, qulog‘iga: ''oz qoldi, oz qoldi" deya shivirlardim. Telefon ovozi ikkinchi bor yangradi. Sal o‘tib esa, yerning boshidan qizning jarangdor ovozi keldi. ''Nafisaaa! Na-fi-sssss! Nafissss!!!" Bellaridan mahkam quchdim, u bag‘rinda tpirchiladi. Manzil oz qolganini sezib shiddatim oshar, bu pallada nafsim hech nimani tan olmasdi. - Bo‘ldi, qo‘yvoring Zahrooo keldi.... - Tishshsh... Tishshshsh... Yana biroz... - Iltimos qo‘yvoring... Og‘rityapsiz... Ortiq unga tpirchilashiga parvo qilmay qoldim. Shiddatim cho‘qqiga yetgandi, yelkamda qattiq og‘riq sezdimu, qo‘llarimni bo‘shatdim. Bag‘rimdan sirg‘alib chiqayotgan qizga, so‘ng chuqur qontalash izlar qolgan yelkamdagi jarohatda qaradim. Negadur jahlim chiqmadi, aksincha bir muddat avval, uning: etini tishlab, yulib olish haqaidagi gaplarini hayolimga keldi. O‘sha so‘zlarini amalda isbotlab berganiga tan berganday erkalab yuzidan chimdib qo‘ydim. Tishlab olganidan tashvishli qiyofada turgan qizni ortiqcha ayblamay, erkalab qo‘yishim uni tusini o‘zgartrib yubordi. Bu huddi ukachasini yeqitib yuborib so‘ng yupatishga urinayotgan qizchaga o‘xshab qolgandi. U tuyqus bag‘rimga kirdiyu, yuzimmi ikki kafti orasiga oldi. Yuz ko‘zimdan qayta-qayta o‘par, shivirlab kechrim so‘rardi: - Qasdan qilmadim... Kechiring... Kechiring... - tishi izlarini mehir bilan silar, - Iltimos ketaqolay, hozir Zahro kelib qoladi... Iltimos... Iltimos... - hayajoni kuchaygandan kuchayar, qisqa qisqa o‘pichlar berib ijozat so‘rardi, - Iltimos... - Bo‘laqol... Boshimni biroz ko‘tarib, deyarli yuz metrlar narida atrofga alanglab turgan movli libosli qizga ko‘zim tushidi. Tezda boshimni egib pastki kiymlarni ko‘tardim. Bu vaqtga kelib telefon yana ovoz bera boshlagandi. Epchillik bilan uzaldimu, ovozini o‘chirdim. Bu vaqtda hamrohim ko‘krakbadlarini taqish bilan ovora edi. Sharmandalik sharpasi yaqin qolganini his etib, qizga yordamlasha boshladim. Ko‘krakbadlarini ilgagini ildim, so‘ng shoshib yengiga qo‘l solgan, ko‘ylagini zamogini tortib qo‘ydim. U o‘tirgan ko‘yi, lozimi kiygunicha, uzun sochlariga ilashgan haslarni tozalab, rumolini to‘g‘irlab qo‘ydim. So‘ngi ehtroslarimni tiyolmay, oppoq bo‘yinchasiga ikki bor lab bosdimda, sochlarini chuqur hidladim. Bu ishim ungayam yoqdi chog‘i, hayajondan titrab tursada yuzimni ohista silab shivirladi: - Boshqa safar ketib qolmayman! "Boshqa safar!'' Bu lazzatli onlarning yana bo‘lishi haqidagi o‘y haylimni band etib ulgurgan bir vaqtda, u boshini ko‘tarib bir qarab oldiyu, telefon va idishini olib tutzorni u tomoniga o‘tib ketdi. Bir fursat o‘tib, yigirma qadamlar naridan, ikki qizning qochrimlarga boy suhbati, yoqimli kulgulari eshitildi. Biroz o‘y, hayollarim qurshovida o‘tirgach menam qo‘zg‘oldim... Hech kim ko‘rinmadi, tutzor orasiga bosh suqib u tomoniga qaradim. Hiylagina narida, Nafisa boshini yuqoriga ko‘tarib allanimalar haqida so‘zlar, moviy libisli dugonasi esa, bir oyog‘ini daraxt butog‘iga tirab, egilgan navdadan meva terib yerdi. Ularga o‘zimni sezdirmay mashina tomon ketdim. Ariqda oqayotgan suvga yuz qo‘limni yuvib olgach, o‘rindiqqa suyanib talaygina vaqt hayol surib o‘tirdim. Shahvatim arosatda qolib ketgani, nafsimga hush yoqmadi. Biroq bu yaqinlikdan unutilmas lazzat tuyganim ham chin haqiqat edi. Bu onlarni bir umur unutmasligin aniq... Mashinani yurg‘azib kelayotganimda, dalani bu boshidan qizlarni chiqib kelayotganini ko‘rib sekinladim. Qizlar birin ketin salom berishdi. Sirlar fosh bo‘lib qolmasin deya Nafisaga emas, moviy libosli qizga murojat qildim. - Qandaysilar? - Yaxshi, rahmat... O‘ziz yaxshimisiz! Movli lsbosli qizning, qo‘ng‘iroqdek ovozi qulog‘imga hush yoqdi. Biroq biroz avval, yonidagisi bilan o‘ynashib kelganim uchun, bokira farishtali qizning yuziga botinib qaray olmadim. Ammo dugonasidan qolishmagan husn-tarovali ekanligini ko‘rdim. - Yo‘llaringni yaqin qilaymi? Nafisani ketgisi kelib, biroz siljidi ammo movi ko‘ylakli qiz uning qo‘lidan tutib qoldi, yoqimli jilmayib rat etdi: - Rahmat Oybek aka... Yaqin qoldi, ikki dugona suhbatlashib ketmoqchi edik! - Mayli, ehtiyob bo‘lib qaytinglar... Kulib ulardan uzoqlashar ekanman, oynachada aksi ko‘rinayotgan moviy ko‘ylakli qizga qarab, pichirlab shu so‘zlarni aytdim: "farosatingga balli.'' Moviy libosli qiz o‘zini tutishi bilan, menda shunaqa ijobiy tasurot qoldirdiki, oqibat Nafisa bilan bo‘lgan ishlardan afsus tuya boshladim. Bir necha kun ikki hil tuyg‘ular iskanjasid yurdim. Haya, omadimiz kelib turnir g‘olibi bo‘ldik. Yutuqqa qo‘yilgan buqachani masali, kelayotgan dam olish kunlari qishloq hasharida hal qilinadigan bo‘lgandi. Tashkiliy ishlarni bir qismi zimmamga yuklangabi uchun, kunni kech qilib uyga qaytgandim. Holamlar mehmonga kelishibdi, bir vaqt bo‘lishiga qaramay so‘rida onam bilan suhbatlashib o‘tirishgan ekan. Kirgan hamoni bitta, yarimta so‘zdan angladimki mashvarat mavzuyi meni uylantrish haqida edi. Duvoyi fotihadan so‘ng, to‘rt ayol qurshovida qoldim. Ishim tayinligini, mansabim oshgani, mashinam borligini, uylar remontdan chiqqani, sinfdoshlarim barmoq bilan sanarli, avvalida uylanganlarining bolalari allaqachon maktabda o‘qiyotgani... Hullas rat etishga hech qanday sabab qoldirmay dalillarni keltrib, vada olishdi. Shahar qizlarini ko‘rib bilib yurganim uchun, qishloqdan ko‘zimiz oldida o‘sgan qizlardan topishlarini talab qildim. Bir necha nomzodlar aytildi. Maqul kelmagach, mahallaga tushgan holam og‘rinib so‘z boshladi: - Ohirgi paytlarda, qizlar erta uzatilyabdi. Hayoli, odobli, chiroyli, tag-tuglilari tez uzatilib ketyabdi. Opa, buningizni yoshiga mos qizlar maqul kelmayabdi. Maktabni yaqin orada tomomlagan bir nechta yaxshi qizlar bor. Nima deysiz, biroz yoshroqlaridan olsak, qanday bo‘larmin? - Necha yosh bo‘ladi, maktabni tomomlagan? - katta, xolam so‘zga qo‘shilib, birpasda yoshlarimiz hisob kitobi boshlandi, - Ee, o‘laqosin... O‘n yosh farq... Hmm... Otam onandan o‘n besh yosh katta bo‘lganlar... U paytlar o‘n besh, o‘n olti yoshdam turmush qurishgan. Maqul kelsa bo‘laveradi... - Vooy opa, - kichik holam so‘z qotdi, - Yoshni hisob qilmen, u payl yoshlari bilan bu vaqt yoshlari ongida farq bor... Hozirgi yoshlarni haliyam boladan farai yuq, turmushga chidamaydi yengil yelpi bo‘lib qolgan... Mashvarat, uzoq cho‘zildi. Qiz taklifini kiritgan holam uyini sovchi bisayotgan Zamira ismli qizni qayta-qayta maqtab tavsiya qilaverdi. Oylasini, buvisini, onasini tarfladilar. Onam ham tanir ekanlar, maqul kelib menga manoli qarab-qarab qo‘yishardi. Biroq hayolan qishloqni har ko‘chasiga kirsamda "Zamira" isimli qizni topolmasdim. - Oybek nima deysan? - Bilmadim hola, o‘sha qizni hech taniy olmayapman. Hadeb onasi, buvisi deyavermay, dadasi, aka-ukasi, hech bo‘lmasa shakl shamoyilni tariflab bering, hola... Holamni tarifi bo‘yicha shahslar, ko‘chalari, yashash uylari ko‘z o‘ngimda shakil topa boshladi. O‘sha uyda voyaga yetib, yetmagan uch, to‘rt qiz yashaydi. Anovi movi libosli qizam o‘sha yerda turadi. ''Zamira opasimi, yoki... Shishma!'' - Hola mobodo ismi Zahro emasmi! - Zamiraa! - holam o‘ylanib, jilmayib qo‘ydi, - Zahro, ha Zahrooo! Yarq etib onamga qarab qo‘yishimoq hammasini malum qildi. *** Uydagilar birinchi borishganida, moyillik bildrishdi biroq qizlarni o‘qitish niyatlari bor ekan. O‘ylanib o‘tirmay, o‘qishga kirsa o‘zim o‘qitishga qatiy so‘z berib ikkinchi galgi jo‘natganimda, rozilik olib qaytishdi. Ayni o‘sha qizg‘in pallarda, qilgan xatoyim jonli timsol qiyofasida qarshimga chiadi. - Siz uylanyabsizmi? Yuzidagi ifoda.... Endi buyog‘i boshqa hikoya... Tamom. Muallif: -Oshiq-